2011/10/14

Ekain: Paleolitoko bizilekua

Giza taldeak denbora luzez bizi izan dira Ekaingo kobazuloan eta bizimodu horren aztarna ugari utzi zituzten kobazuloaren alderdirik argienean kokaturiko aztarnategi arkeologikoan.

Ekaingo kobazuloaren alde sakonenean eginiko irudiak 1969an aurkitu zituzten Andoni Albizuri eta Rafael Rezabal Antxieta Kultur Elkarteko kideek. Aztarnategia 1969 eta 1975 artean buruturiko sei kanpainetan induskatu zen, On Jose Miguel Barandiaran eta Jesus Altuna ikerlarien zuzendaritzapean. Momentu hartan aztarnategiaren zati bat ikertu gabe utzi zen, 2008an Jesus Altuna eta bere lan taldeak lan horri berriro ekin zioten arte.



Sei kanpaina horietan zehar, Ekaingo koban hamabi okupazio maila identifikatu ziren, lehendabiziko biak, XII. eta XI. zenbakiekin identifikatuak, erabat antzuak dira, ez da inongo aztarna arkeologiko edo paleontologikorik aurkitu bertan.


Lehen hezurrak eta giza jatorriko aztarnak X. maila estratigrafikoan agertu ziren. Bertan leizeetako hartzaren aztarnak dira nagusi. Giza industriaren aztarnak geruzaren goiko aldean agertu ziren eta Chatelperron aldiko (36.000-30.000 BP) zenbait ezaugarri dituzte. Erradiokarbono dataketen arabera, 30.600 BP inguruko okupazioa izan daiteke.


IX. mailan ere leizeetako hartzak nagusi izaten jarraitzen du, Aurignac aldikoak (33.000-18.000 BP) diruditen pieza batzuekin batera. Geruza honetan aurkituriko apodun animalien aztarnen egoera kontutan hartuta, badirudi gehienak kobara animalia haragijaleek garraiatu zituztela, gizakiak hezurrak gehiago apurtzen baizituen hezur muina erabili ahal izateko.


VIII. mailan leizeetako hartzak desagertu egiten dira aztanategitik, sarrioaren eta oreinaren aztarnak nagusituz, erradiokarbonoak 20.900 BP inguruan kokatzen du maila hau (Aurignac aldian).


VII. eta VI. mailak Madeleine aldikoak (17.000-11.000 BP) dira. Orain hasten dira giza aztarnak nagusitzen Ekainen, industria ugari agertu da, kobaren alderdi ilunenean landutako labar artea ere garai honetakoa da.


VII. maila kantauriar Behe Madeleine aldi tipikoari dagokio, 16.500-15.500 BP inguruan kokatzen da. Maila hau aro epel eta heze batean hasten da eta hotzaldi batean amaitu. Su-zuloak aztarnategiaren alderdi argitsu eta zabalenean aurkitu dira eta animalien aztarnak eta hezur eta harrizko giza tresnak beraien inguruan.


Maila honetako harrizko industria ia erabat suharrian egina da, erretokaturiko piezen proportzio altuak suharriaren lanketa prozesu gehiena Ekaindik kanpo egiten zela adierazten du. Tamaina txikiko industria da eta espezializazio maila handia erakusten du, giza talde ehiztari eta ibiltari baten aztarnak dirudite, agian Ekain aldi baterako kanpaleku bat izan zitekeen.


Garai honetan Ekaingo biztanleak oreinaren ehizan espezializatu ziren, are gehiago, aurkitutako hezurren arabera kumeak eta erditu berri zeuden emeak ehizatzen zituzten, agian harrapatzen errazagoak zirelako, eta orein kumeak udaberri bukaeran jaiotzen dira, badirudi gizakiak garai horretan iristen zirela gure ingurura.


Ekaingo koban aurkituriko azken arte pieza, 2009an topaturiko hegazti itxura duen ingerada ebakia. Arte eramangarriaren eredu bat da eta Madeleine aldiko geruza hauetan aurkitu zen.


VI. mailako industria Goi-Azken Madeleine aldikoa da, klima oso hotzeko garai bat, 12.050 BP datazioarekin. Badirudi hotzaldiaren ondorioz txilarra urritu egin zela Ekain inguruan. Hau zen oreinen elikaduraren oinarrietako bat eta garai honetan oreinen aztarnak ere nabarmen murrizten dira. Agian horregatik ekin zioten gizakiek mendi magal harritsuetan basahuntzak ehizatzeari.


Beste aldaketa bat ere ikus daiteke, orain animalia gehienak jada zatituta ekartzen dituzte Ekaina, agian ehiza lekuak lehen baino urrunago dituztelako.


Oso geruza mehea den arren, oso aberatsa da hezur eta harrizko industrian. Su-zuloak aurreko garaian baino barrurago aurkitzen dira aztarnategian eta tresnak beraien inguruan, hezurrezko industriak harrizkoari aurrea hartzen dio. Harrizko industria erabat suharrian egina da, bere lanketa ez da kobazuloan egiten, baina aurkitutako tresneriak okupazio egonkorrago bat adierazten du, piezak berrerabili egiten dira, eta aurreko garaian ez bezala, “etxeko” tresnen eta “armen” artean oreka handiagoa nabari da.


Ekaingo xaflatxoa bezala ezagutzen den arte eramangarriaren pieza ere maila estratigrafiko honetan agertu zen. Hareharrizko xafla batean animalien hainbat irudi zizelatu eta hainbat egitura ikus daitezke.


Hortik gorako mailak berriagoak dira, V., IV. eta III. mailak Azil aldiari (11.000-8.000 BP) dagozkio. Garai honetan Goi Madeleine aldiko erabilera kulturalek jarraitu egiten dute, baina klima eta gizakien bizi baldintzan nabarmen aldatzen dira, epel aldia iristean, gizakiak Ekaingo kobazuloari ematen zion erabilera nabarmen eraldatu zen.


II. a berriz, Mesolito garaikoa (8.500-4.500 BP) da. Gizataldeak Neolito garai berrirako urratsak ematen ari ziren, nekazaritza eta abeltzaintzan oinarrituriko bizimodu batera bidean, momenturen batean Ekaingo koba bertan behera utzia izan zen arte.


I. geruzan kobazuloak ia gaur eguneraino izandako historiaren aztarnak ditugu, arkeologiaren aldetik interes urria dutenak.

Ekain: Hogar del Paleolítico


Los grupos humanos han ocupado la cueva de Ekain durante un largo período de tiempo y dejaron numerosos vestigios de esa residencia en el yacimiento arqueológico que se encuentra en el espacio más luminoso de la cueva.


Andoni Albizuri y Rafael Rezabal, miembros del Grupo Cultural Antxieta, descubrieron las figuras realizadas en el fondo de la cueva de Ekain en 1969. El yacimiento arqueológico fue excavado en seis campañas efectuadas entre 1969 y 1975, bajo la dirección de los investigadores Don José Miguel Barandiaran y Jesús Altuna. En aquel momento, parte del yacimiento se dejo sin excavar, hasta que en 2008 Jesús Altuna y su equipo han retomado los trabajos.



A lo largo de esas seis campañas se identificaron doce niveles de ocupación en la cueva de Ekain, los dos primeros estratos, identificados con los números XII y XI, resultaron totalmente estériles, en ellos no se han encontrado restos arqueológicos ni paleontológicos.


Los primeros huesos y restos de origen humano aparecieron en el nivel estratigráfico X, predominan los restos del oso cavernario, los elementos de la industria humana aparecieron en la parte superior del nivel y muestran características del período Chatelperroniense (36.000-30.000 BP). Las dataciones de radiocarbono arrojan fechas anteriores a 30.600 BP para la ocupación.


En el nivel IX sigue predominando el oso cavernario, junto con algunas piezas del período Aurignaciense (33.000-18.000 BP). Teniendo en cuenta el estado de los restos de animales ungulados en este nivel, parece que la mayoría fueron trasladados a la cueva por animales carnívoros, puesto que los humanos rompen más los huesos para poder sacar el tuétano.


Los osos cavernarios desaparecen del yacimiento en el nivel VIII, predominando ahora los restos del sarrio y del ciervo, el radiocarbono sitúa este nivel alrededor de 20.900 BP (período Aurignaciense).


Los estratos VII y VI pertenecen al Magdaleniense (17.000-11.000 BP), ahora es cuando el ser humano empieza a predominar en Ekain, se ha hallado abundante industria, también pertenece a esta época el arte rupestre hallado en la parte más oscura de la cueva.


El nivel VII corresponde al Magdaleniense Inferior típico cantábrico, se sitúa en torno a 16.500 BP-15.500 BP, este estrato empieza en un período húmedo y templado y acaba en una época fría. Los hogares se han hallado en la parte más luminosa y amplia de la cueva y los restos de los animales y los instrumentos humanos óseos y líticos aparecen a su alrededor.


La industria lítica de este nivel es casi exclusivamente de sílex, el alto porcentaje de piezas retocadas denota que la mayor parte del trabajo de ese sílex se hace fuera de la cueva, es una industria de pequeño tamaño y muestra gran nivel de especialización, parecen restos de un grupo cazador y nómada, puede que Ekain fuera un asentamiento temporal.


Los habitantes de Ekain se especializaron en la caza del ciervo durante esta época, es más, atendiendo a los restos óseos, cazaban cervatillos y hembras recién paridas, tal vez porque requería menos esfuerzo, y los cervatillos nacen a finales de primavera, parece que los humanos llegaban a nuestro entorno en esa época.


La última pieza artística encontrada en Ekain, un contorno recortado trabajado para darle el aspecto de un ave hallado en 2009, una ejemplo arte mueble, se sitúa en estos estratos pertenecientes al Magdaleniense.


La industria del nivel VI pertenece al Magdaleniense Superior-Final, un período de clima muy frío con datación de 12.050 BP. Parece que a causa del enfriamiento se produjo un descenso del brezo en el entorno de Ekain, una planta básica en la alimentación de los ciervos y en esta época los restos de ciervo también caen de forma drástica, tal vez por eso los humanos empezaron a cazar cabras monteses en las laderas rocosas de los montes.


También se puede apreciar otro cambio, ahora traen a la mayoría de los animales ya despiezados a Ekain, tal vez porque los cazaderos se encontraban más alejados que en épocas anteriores.


Aunque se trata de un estrato muy fino, es muy rico en industria ósea y lítica, los hogares se encuentran en zonas más profundas del yacimiento y las herramientas a su alrededor, la industria ósea sobrepasa a la lítica. La industria lítica es enteramente de sílex, no se trabaja en la cueva, pero el instrumental hallado denota una ocupación más estable, las piezas se reutilizan, y al contrario que en el estrato anterior, se nota un mayor equilibrio entre el instrumental “doméstico” y el “armamento”.


La pieza de arte mueble conocida como la plaqueta de Ekain también apareció en este nivel estratigráfico, en una placa de arenisca se pueden ver figuras grabadas de varios animales y estructuras.


Los niveles superiores son más recientes, los estratos V, IV y III corresponden al Aziliense (11.000-8.000 BP), en esta época continúan los usos culturales del Magdaleniense Superior, pero el clima y las condiciones de vida de los humanos cambian notablemente, al llegar un período cálido, varió notablemente el uso que le daban los humanos a la cueva de Ekain.


El nivel II es del Mesolítico (8.500-4.500 BP), los grupos humanos se están encaminando hacia el Neolítico, a una forma de vida basada en la agricultura y la ganadería, hasta que en un momento dado abandonaron la cueva de Ekain.


En el nivel I tenemos restos de la historia de la cueva hasta prácticamente nuestros días, muy poco interesantes desde el punto de vista de la arqueología.

2011/10/02

Historiaurreko aditu talde batek Ekainberri bisitatu zuen Alvaro Arrizabalagarekin batera



Irailak 30, ostirala, Historiaurrean aditu diren talde batek Ekainberri, Ekain kobazuloaren erreplika, bisitatu zuen Alvaro Arrizabalagarekin batera.

Expertos en Prehistoria visitan Ekainberri acompañados por Alvaro Arrizabalaga



El viernes, 30 de septiembre, varios expertos en Prehistoria visitaron Ekainberri, la réplica de la cueva de Ekain, acompañados por Alvaro Arrizabalaga.