2011/03/24

De la cueva de Ekain a Ekainberri

La cueva de Ekain ha permanecido cerrada desde que en 1969 miembros de la Asociación Cultural Antxieta encontraron arte rupestre en sus paredes. La Sociedad de Ciencias Aranzadi desarrolló un programa muy controlado de visitas guiadas.
Para la época en la que se descubrieron las obras de arte rupestre, otras cuevas con arte paleolítico contaban con un largo histroial de explotación para el turismo. Las obras de arte de Altamira, Santimamiñe o Lascaux estaban sufriendo graves daños a causa de la presencia humana y los trabajos realizados para permitir la entrada de turistas.
Oscuridad, tenperatura fresca constante y humedad relativa constante del aire son características propias de las cuevas. Muchas de ellas han sufrido cambios para acondicionarlas a los visitantes, rompiéndose así su frágil equilibrio natural y poniendo en serio peligro las obras de arte paleolíticas. Tenemos ejemplos muy palpables del daño causado por la presencia humana en el arte rupestre en cuevas como la de Santimamiñe en Bizkaia, Altamira en Cantabria o Lascaux en Francia.
Desde un principio, los expertos de la Sociedad de Ciencias Aranzadi tuvieron muy claro que la única forma de proteger las figuras rupestres de Ekain era mantener la cueva cerrada al público. La lucha para lograr ese objetivo fue larga y dura, pero se consiguió.
En 1984, Ekain fue declarado Monumento Histórico-Artístico Estatal y en 2008 la UNESCO calificó Ekain como Patrimonio Mundial de la Humanidad.
Sin embargo, esa política de protección tiene un problema, muy poca gente ha tenido el privilegio de disfrutar de las figuras rupestres de Ekain. Había necesidad de difundir ese maravilloso patrimonio artístico guardado en esa joya del Cuaternario y la forma elegida para hacerlo fue construir una réplica.
La idea de una réplica de la cueva de Ekain, en el contexto de un museo de prehistoria, fue formulada por primera vez en 1985 por Jesús Altuna (director de la sección de Prehistoria de la Sociedad de Ciencias Aranzadi en aquel momento). La idea provenía de la réplica de la cueva cantabra de Altamira (Santillana del Mar, Cantabria) realizada por el Deutsches Museum de Múnich en la década de 1960 y de la réplica de la cueva de Lascaux (Montignac, Francia) en la década de 1980.
Aunque el camino hasta conseguir el objetivo fue largo, duro y lleno de obstáculos, el 11 de septiembre de 2008 abrió sus puertas Ekainberri.
La empresa Z.K. Productions, dirigida por Renaud Sanson, ha reproducido en Ekainberri las representaciones rupestres más hermosas y significativas de Ekain. Las formas de las rocas o el aspecto de los paneles es idéntico a los de la cueva original.
La encargada de construir la escenografía del interior de la réplica ha sido la empresa eibarresa Alfa Arte. Se ha conseguido reproducir lo más exactamente posible el aspecto de una cueva real.
El edificio que contiene la réplica de Ekainberri es un diseño de José María Alberdi, arquitecto municipal de Zestoa. Se trata de un espectacular edificio de hormigón y acero corten, que se fusiona con el entorno natural en el que se sitúa.
El proyecto de Ekainberri forma parte de una iniciativa más amplia. Su objetivo es proteger el valle de Sastarrain en su totalidad, parte de un trabajo integral y complejo para proteger todo el entorno natural de la cueva de Ekain, que abarca una superficie de 121 hectáreas de terreno.

Ekain kobazulotik Ekainberrira

1969ko ekainean Antxieta Kultur Elkarteko kideek, Ekaingo kobazuloan, labar artea aurkitu zuten. Momentu hartatik aurrera, arte ondare hori babestu ahal izateko helburuarekin, Ekaingo haitzuloa itxita mantendu zen, nahiz eta Aranzadi Zientzia Elkarteak zuzenduriko bisita gidatu programa bat martxan izan zuen.
Ekaingo margoak aurkitu ziren garairako, beste kobazulo batzuek turismorako ustiaketa historia oso luzea zuten. Giza presentziaren eta turistak sartzeko egindako lanen ondorioz, Altamira, Santimamiñe edo Lascaux haitzuloetako artelanak kalte handiak nozitu zituzten.
Haitzulo baten berezko ezaugarriak ondorengoak dira: iluntasuna, tenperatura fresko iraunkorra eta hezetasun maila konstantea. Hainbat kobazulo turismorako ustiatuak izan dira, horretarako beraietan hainbat eraldaketa burutuz. Modu horretan berezko oreka apurtu eta Paleolito garaiko artelanak kinka larrian jarri dituzte. Giza presentziak labar artean eragiten dituen kaltearen adibide oso argiak ditugu Bizkaiko Santimamiñen edo Kantabriako Altamiran gertatu direnak.
Aranzadi Zientzia Elkarteko adituek argi zuten Ekaingo labar irudiak babesteko modu bakarra, kobazuloa publikora itxita mantentzea zela. Helburu hori lortzeko borroka gogorra izan zuten hainbat erakunde eta agintarirekin, baina erdietsi zuten.
1984an Ekain Estatu mailako Monumentu Historiko Artistiko izendatua izan zen eta 2008ko uztailean UNESCO erakundeak Gizatearen Ondare izendatu zuen.
Hala ere, azken lau hamarkadetan burututako babes politika horrek badu arazo nabarmen bat, oso pertsona gutxik izan dute Ekaingo artelanetaz gozatzeko aukera, pribilegiatu batzuek bakarrik izan dute zorte hori. Koaternarioko altxor bikain hori erakutsi eta zabaldu beharra zegoela argi zuten, horretarako hautatutako eredua erreplika edo kopia bat eraikitzea izan zen.
Historiaurreko museo baten testuinguruan Ekaingo haitzuloaren erreplika bat egiteko idea plazaratzen lehenengoa, Jesus Altuna (momentu hartan Aranzadi Zientzia Elkarteko Historiaurre saileko zuzendaria) izan zen 1985ean. Ideia honek jatorria 1960. hamarkadan Municheko Deustsches Museumek eginiko Altamira (Santillana del Mar, Cantabria) haitzuloaren eta 1980. hamarkadan burututako Lascaux (Montignac, Frantzia) haitzuloaren errepliketan izan zuen.
Ekimen hura gauzatzeko bidea luzea, gogorra eta eragozpenez betea izan zen arren, 2008ko irailaren 11an Ekainberrik bere ateak ireki zituen.
Bertan Ekaingo labar margorik bikain eta esanguratsuenak kopiatu zituen Renaud Sanson artista frantziarrak zuzenduriko Z.K. Productions enpresak. Arkaitzen formak edo panelen egiturak ere jatorrizko kobazulokoen berdin-berdinak egin zituzten.
Erreplika barruko eszenografia berriz, Eibarko Alfa Arte enpresak burutu zuen, eta erreplikan benetako haitzulo baten itxura ahalik eta gehien erreproduzitzea lortu zuen.
Ekainberriko erreplika gordetzen duen eraikina Jose Maria Alberdi Zestoako udal arkitektuaren lana izan da, ingurugiroarekin fusionatzen den hormigoi eta “corten” altzairuzko eraikin ikusgarria sortuz.
Ekainberriren proiektua egitasmo zabalago baten parte da. Bere helburua Sastarrain harana bere osotasunean gordetzea da. Ekaingo kobazuloaren ingurune natural guztia babesteko egitasmo oso eta konplexu baten parte da, 121 hektareako lur eremu bat bere barnean hartzen duena.

2011/03/03

Ekainberri celebra su II día de las Cuevas

El 6 de marzo de 2011 y por iniciativa del grupo “El Subsuelo sin Fronteras”, Ekainberri se unirá a las celebraciones por el II Día de las Cuevas con visitas especiales y con una competición de caza prehistórica.

“El Subsuelo sin Fronteras” es un grupo creado en 2008 compuesto por la Cueva de las Brujas (Zugarramurdi), las de Urdax, Sara, Pozalagua, Medukilo, Arrikrutz-Oñati, Koben Koba y Ekainberri. Su objetivo es bien sencillo, dar la posibilidad de descubrir "el sexto continente" al visitante de las cuevas, otorgándole la posibilidad de conocer estos recursos tan cercanos y tan desconocidos.

En estos lugares de gran valor histórico y natural se han mantenido las huellas del pasado de la humanidad, todavía alguna de sus paredes nos habla de ritos relacionados con mitos y leyendas.

Las cuevas mencionadas han preparado diferentes actividades para el día de las cuevas. En todas ellas las entradas tendrán un descuento del 50% y se sorteará entre los visitantes un fin de semana en la Casa Rural Haitz-Etxea de Zugarramurdi más entradas para las 8 cuevas.

Actividades especiales en Ekainberri

En Ekainberri las visitas guiadas de ese día serán especiales y durante toda la jornada, el foso de tiro estará abierto para que los visitantes puedan entrenar con las armas de caza prehistóricas. Además, a las 12:00h y a las 17:00h darán comienzo dos competiciones de caza en un recorrido en el que los participantes tendrán que cazar para poder subsistir. Los dos mejores cazadores tendrán un premio por ganar.

Durante ese día las visitas a Ekainberri también serán guiadas y con aforo limitado, por lo que recomendamos hacer una reserva previa llamando al 943868811.

Día de las Cuevas en Ekainberri

- Entradas con 50% de descuento durante todo el día
- Sorteo de estancia en la Casa Rural Haitz-Etxea de Zugarramurdi y entradas para las 8 cuevas
- Visitas guiadas especiales a la réplica
- Foso de tiro prehistórico abierto durante toda la jornada
- Competición de caza prehistórica a las 12:00h y a las 17:00h

Ekainberrik bere Kobazuloen II. eguna ospatuko du

2011eko martxoaren 6an, MUGARIK GABEKO LURPEA taldearen ekimenez, Ekainberri Kobazuloen II. eguneko ospakizunetara bisita bereziekin eta historiaurreko ehizako txapelketa batekin batuko da

Sorginen Kobak (Zugarramurdi), Urdazubiko leizeak, Sarako Leizeak, Pozalaguako Kobak, Koben Kobak, Mendukilo Kobak, Arrikrutz-Oñatiko Kobak eta Ekainberrik osatzen dute 2008an sortutako “Mugarik Gabeko Lurpea” taldea. Helburu argia dute denek, lurpeko bisitariari “seigarren kontinentea” deskubritzeko aukera ematea, hurbil izan arren hain ezezagun zaizkigun baliabide hauek ezagutzeko aukera eskainiz.

Balio historiko zein natural handiko leku hauetan, gizakiaren iraganaren arrasto garrantzitsuak mantendu dira, eta zenbait kasutan, berauen hormak oraindik kondaira eta mitoei loturiko errito herrikoiez hitz egiten digute.

Kobazuloen egunerako, aipatutako leizeek ekintza desberdinak antolatu dituzte. Martxoaren 6an sarrerek %50eko deskontua izango dute eta bisitariek Zugarramurdiko Haitz-Etxea Landa Etxerako asteburuko alojamendua eta 8 kobetarako sarreren zozketan parte hartuko dute.

Ekintza bereziak Ekainberrin

Ekainberrin egun horretako bisitak bereziak izango dira eta egun guztian zehar historiaurreko armak erabiltzeko ikasi eta entrenatzeko aukera izango dute bisitariek. Ondoren, 12:00etan eta 17:00etan ehiza txapelketari hasiera emango zaio. Txapelketa honetan parte-hartzaileek animaliak ehizatu beharko dituzte bizirauteko eta bi ehiztari onenek oparia eramango dute etxera.

Egun horretan ere bisita guztiak gidatuak eta aforo mugatukoak izango dira. Horregatik aldez aurretik 943868811 telefono zenbakira erreserba bat egitea gomendatzen dugu.

Kobazuloen Eguna Ekainberrin

- Sarrerak %50eko deskontuarekin egun osoan
- Zugarramurdiko Haitz-Etxea Landa Etxean estantzia eta 8 kobazuloetarako sarreren zozketa
- Erreplikara bisita gidatu bereziak
- Egun guztian zehar historiaurreko ehizatzeko herramintak erabiltzeko aukera
- Ehiza Txapelketak 12:00etan eta 17:00etan

2011/03/01

Hegaztiaren aurkikuntza prentsan // El descubrimiento del ave en la prensa

Diario Vasco:
- Ekainberri exhibirá una réplica del contorno de ave recortado
- Una figura de casi siete centímetros hecha con un instrumento "desafilado"
- Último hallazgo de Ekainberri

EITB:
- Un nuevo hallazgo en Ekain: un contorno de ave elaborado con hueso

Noticias de Gipuzkoa
- Un ave entre los caballos de Ekain

Gara:
- Ekainberri acogerá la réplica del contorno recortado de un ave de 13.800 años

ABC:
- Ekainberri expondrá su último hallazgo, el contorno recortado de un ave

ADN:
- Ekainberi expondrá su último hallazgo, el contorno recortado de un ave

El día.es
- El contorno recortado de un ave, último hallazgo en la cueva de Ekain

La réplica del contorno recortado del ave encontrado por el antropólogo Jesús Altuna ampliará la oferta expositiva de Ekainberri

Ekainberri, el escaparate del tesoro de Ekain, inaugurado en 2008 se enriquecerá con nuevos los hallazgos de la cueva. Entretanto un vídeo en 360°, paneles informativos y folletos completan la oferta de Ekainberri.

La fundación Ekain que gestiona la réplica de Ekainberri y al palacio gótico Lili del siglo XVI tiene previstas a corto plazo diversas actividades para socializar estos dos elementos del valle de Sastarrain.
Por un lado, en torno al verano, el palacio Lili, completamente restaurado en el 2010, será amueblado con muebles y enseres de su época y abrirá sus puertas a todo aquel que lo quiera visitar público.
Además en primavera, se construirá la primera fase del camino peatonal desde el palacio Lili a Ekainberri.
Un nuevo taller, en este caso en torno a la caza, amplia ya la oferta de Ekainberri, una oferta que se enriquecerá también en breve con la exposición de la réplica del contorno recortado del ave hallado en Ekain.
En el año 2008 y bajo la dirección del antropólogo Jesus Altuna, se IniCIO una nueva excavación a la entrada de Ekain, continuando en la zona no excavada en las campañas primeras. Esta excavación fue subvencionada por Kutxa y Caja Laboral.
Al continuar excavando se descubrió un contorno recortado de ave. Se trata de un contorno realizado en costilla de gran bovino (uro o bisonte) modelado profusamente en su interior. La costilla ha sido previamente hendida según un plano paralelo a su superficie y posteriormente desgastada en su zona interna.
Está suavemente quemada entre marrón y negro.
En breve, una réplica de la pieza completará la oferta de Ekainberri. Entretanto, un vídeo en 3600 y paneles expositivos nos acercan al descubrimiento.
Contiguo al hueso con el ave hallado en 2008 y en contacto con él había otro hueso no determinable pero sin trabajo alguno que ha sido datado en 13.862 ± 129 BP . Pertenece por tanto al Magdaleniense Medio. Como es sabido, en el yacimiento próximo de Isturitz situado a 70 Km. en línea recta del nuestro, la magnífica serie de contornos recortados en hioides de caballo pertenece a esta misma época.
El ave está representada según una perspectiva torcida La cabeza aparece vista de perfil según un plano sagital que divide al animal (en dos mitades simétricas). En cambio el cuerpo está visto desde abajo (o arriba) según un plano frontal. Solo así pueden verse las dos alas a la vez.
Esto hace que la figura no sea simétrica a los dos lados de la costilla, dado que no se ha representado como en los contornos recortados típicos los lados derecho e izquierdo del animal sino el dorso y vientre del mismo.
Las dimensiones de la pieza hallada son:

Longitud total de pico a cola 66,2 mm
Anchura entre las alas 19 mm
Espesor medio 3,3 mm

El motivo representado aquí es excepcional en varios aspectos
Por un lado la mayor parte de los contornos recortados de esta época, extendidos en gran medida en yacimientos del Norte del Pirineo y en mucho menor hasta el presente en otras zonas de Aquitania y en el Cantábrico, representa cabezas de caballo seguidas de las de sarrio y unas cuantas cabras, bisontes y ciervas. Fuera de las representaciones de Ungulados hay algunas pocas más de peces.
Por otro lado la mayor parte de los contornos recortados está realizada en hioides de caballo y lleva perforaciones de suspensión. En nuestro ejemplar se trata de una costilla de bovino y no existe perforación alguna. En costilla se conoce también un contorno recortado en Isturitz representando un caballo. Tampoco lleva perforaciones. Finalmente en los contornos recortados típicos la representación es simétrica a uno y otro lado del plano del hueso. En nuestro ejemplar, como se ha indicado, se ha recurrido a I perspectiva torcida. Ello puede ser debido a que, a diferencia del mamífero, el ave en su actitud de vuelo es más ancha que alta. Y esta anchura no "cabía" en la estrechez de la costilla. Para representar las dos alas era necesario torcer la figura ya que si no, no entraba en el soporte.
La identificación del ave es difícil. Las aves son mucho más numerosas que los macromamíferos y no se "prestan" a ser modelos con el estatismo con que se presentan éstos. En el presente caso uno tiende a ver un ave en actitud de zambullirse
en el agua (a la manera como lo hace el martín pescador) debido a las alas plegadas al cuerpo, pero habría que saber si ese plegamiento indica tal cosa o es simplemente la imposibilidad de extender tales alas fuera del ámbito limitado de la costilla. Por la actitud general recuerda mas bien a las anátidas. Las rayas en cuello y alas de los gansos pueden recordar lo mismo. También el final de las plumas timoneras que se unen a las patas palmeadas en el vuelo recuerda al remate posterior del ave de Ekain. La silueta de los extremos de las plumas puede haber sido recogida mediante el festoneado que hemos indicado en el reborde exterior de las alas
Entre 1969 Y 1975 se practicaron 6 campañas excavaciones arqueológicas en el yacimiento situado a la entrada de la cueva de Ekain. Las tres primeras las dirigió J M. Barandiaran y las tres últimas J Altuna.

Jesus Altunak aurkitutako hegazti baten ingerakada ebakiaren erreplikak Ekainberri aberastuko du

Ekainberri, Ekaingo altxorra gizarteratzeko 2008an zabaldu zen erreplika da eta beraz, azken aurkikuntzek ere toki berezia izango dute Ekainberrin. Erreplika ikusgai egon bitartean 3600 bideoak, esku orri eta panelek emango dute aurkikuntzaren berri.

Ekain fundazioak, Ekainberri erreplika eta XVI. Mendeko Lili jauregi gotikoa bere baitan kudeatzen ditu eta datozen hilabeteetan Sastarrain bailarako bi eraikin hauek gizarteratzeko beste pausu batzuk emango ditu.
Batetik, 2010ean eraberritutako Lili jauregia, bere garaiko altzari eta tresnekin, hornituko da eta jendeak bisita dezan atea k zabalduko dira udara partean.
Bestetik, udaberrian lilitik abiatuta Ekainberrirantz soilik oinezkoentzat izango den bidearen lehen zatia gauzatzeari ekingo zaio.
Eta azkenik, Ehiza tailer berria martxan jarri da Ekainberrin eta Ekainen aurkitutako hegaztiaren ingeradaren erreplika Ekainberri aberastera etorriko da laster barru.
Izan ere, 2008. urtean, Jesus Altunaren zuzendaritzapean, Ekain kobazuloaren sarreran indusketa berri bati eman zitzaion hasiera, aurreko ekinaldietan induskatu gabe utzitako eremuan. Indusketa hau Gipuzkoako Kutxak eta Euskadiko Kutxak dirulaguntzaz babestu zuten. Indusketarekin jarraitzean, hegazti baten ingerada ebakia aurkitu zen. Behi-azienda handi baten (uroa edo bisontea) saihets-hezurrean landua dagoen ingerada da, barrua modelatua duena. Saihets-hezurra erdibitua izan da aldez aurretik azalaren plano paralelo baten arabera, eta barnealdea higatua.
Azala arinki erreta azaltzen da, marroixka eta beltzaren arteko kolorearekin.
Hegaztia irudikatzen duen hezurraren alboan eta elkar ukituz, beste hezur bat azaldu zen, landu gabea eta zehaztu gabea, 13.862 ± 129 BP urtearekin datatua izan dena. Beraz, Madeleine Erdikoa izango litzateke. Jakina denez, gure aztarnategitik lerro zuzenean 70 km-ra dagoen Isturitzeko aztarnategian, zaldien hioide hezurrean egindako ingerada ebakien multzo ikusgarri bat dago, eta garai berekoa da.
Hegaztiaren irudikapena perspektiba okertuaren bidez egina dago. Burua albotik ikusita azaltzen zaigu, animalia bi zati simetrikotan banatzen duen plano sagitalaren arabera. Gorputza, berriz, goitik edo behetik ikus dezakegu plano frontal baten arabera. Soilik horrela ikus daitezke bi hegalak aldi berean.
Horregatik, irudia ez da simetrikoa saihets-hezurraren bi aldeetan. Izan ere, normalean ingerada ebakietan animaliaren ezkerraldea eta eskuinaldea irudikatzen dira, baina, kasu honetan, bizkarraldea eta sabelaldea agertzen dira. Honako neurri hauek ditu piezak:

Luzera osoa mokotik buztanera 66,2 mm
Hegalen arteko zabalera 19 mm
Batez besteko lodiera 3,3 mm

Irudia gainera, berezia da hainbat ikuspegitik begiratuta. Alde batetik, garai horretako ingerada ebaki gehienak Pirinioen Iparraldeko aztarnategietan azaltzen dira eta askoz ere gutxiago Kantaurialdean; horrela, zaldi-azienden buruak irudikatzen dituzte lehenik, gero sarrio buruak eta, azkenik, basahuntz, bisonte eta orein gutxi batzuk. Ungulatuen irudiez gain, arrain gutxi batzuk ere azaltzen dira.
Bestalde, ingerada ebaki gehienak zaldien hioide hezurrean eginda daude eta zintzilikatzeko zuloak dituzte.
Gure piezari dagokionez, behi-azienda baten saihets-hezurrean egina dago eta ez du zintzilikatzeko zulorik. Saihets-hezurrean egindako beste irudi bat ezagutzen dugu, Isturitzekoa, zaldi bat irudikatzen duena. Horrek ere ez du inongo zulorik. Azkenik, ohiko ingerada ebakietan, irudia simetrikoa izaten da hezurraren alde batean eta bestean. Gure irudian, aipatu dugun moduan, perspektiba okertua erabili da. Izan ere, ugaztuna ez bezala, hegan doan hegaztiaren zabalera altuera baino handiagoa da eta hori izan daiteke arrazoia: zabalera hori ez zen saihets-hezur estuan "sartzen". Bi hegalak irudikatu ahal izateko, irudia okertu beharra zegoen, bestela ez baitzen euskarrian sartzen.
Hegaztiaren espeziea jakitea zaila da. Hegaztiak makrougaztunak baino askoz ere ugariagoak dira eta ez dira erraz geldirik egoten, beste horiek bezala, irudikatuak izateko. Kasu honetan, u reta n sartzera doan hegazti bat dela esango genuke (martin arrantzaleak egiten duen modura), hegalak gorputzari itsatsiak azaltzen direlako, baina, horretarako, jakin beharko genuke hegoak biltze horrek hura irudikatu nahi duen edo saihets-hezur estutik kanpo hegalak ezin zabalduaren ondorioa den.Egoera orokorrak anatidoak gogora ekartzen dizkigu. Antzarek lepoan eta hegaletan dituzten arrastoak gauza bera gogorarazten digute. Baita ere luma-emarien bukaerak, anatidoak hegan doazenean hanka palmatuekin batzen denak, Ekaingo hegaztia gogorarazten digu. Lumen ertzen silueta, agian, hegaletako ertz oxkardunak irudikatuko luke.
1969. eta 1975. urteen artean 6 arkeologi indusketa ekinaldi burutu ziren Ekaingo haitzuloaren sarreran kokatzen den aztarnategian. Hiru aurrenekoak J.M. Barandiaranek zuzendu zituen eta hiru azkenak J.Altunak