Arkeologia Esperimentala

Arkeologia gizartea eta honek bizitako aldaketak denboran eta espazioan utzitako aztarna materialen bidez ikertzen dituen ezagutza diziplina da.
Luzaroan arkeologia historiaren zientzia osagarritzat kontsideratu izan da, iturri idatzirik ez zegoen garaiak ezagutzeko erabili izan delako. Gaur egun ordea, ikuspegi hau asko aldatu da. Arkeologia zientziak edozein arotako eta ezaugarri oso desberdinak dituzten aztarna materialak ikertzen ditu. Informazio iturri osagarri bat izateaz gain, askotan iturri nagusia bihurtu da.

Arkeologia esperimentala nahiko diziplina berria da arkeologiaren barruan. Historiaren eta arkeologiaren zientzia laguntzaile bezala sortua, historiaurrean adituek erabiltzen dute ikergai dituzten gizarteek jarduera desberdinetan buruturiko faseak ulertzen ahalegintzeko. Helburu didaktikoekin edo ondare historiko eta arkeologikoaren garrantziari buruzko kontzientziatzea lortzeko tresna bezala ere erabili izan da, baita kultur eta turismo jardueretan ere.

Bere helburua lehengo gizakiak sortutako edozein tresna eta hauen erabilera berreraikitzea da. Behin tresnak eta egiturak eraikita, jatorrizko aurkikuntzekin alderatzen dituzte, modu horretan gizaki haien bizimodua berreraiki nahi da.

Lehenaldia ikertzerako orduan, arkeologia esperimentalak dedukzioaren eta iturri arkeologikoen ikerketa hutsetik haratago joan nahi du, aztarna material horiek sortzeko erabili diren metodoak eta teknikak modu praktiko batean bizitzen saiatzen da. Material arkeologikoaren deposituak nola sortu ziren ulertu nahi du eta horretarako prozesu horiek erreproduzitzen ahalegintzen da.

Arkeologia esperimentala zerbait ohikoa bihurtzen ari da kultur ekipamendu eta ekitaldi desberdinetan, arkeologiari buruzko ikuspegi tradizionala apurtzen du. Jadanik arkeologoaren lana ez da lurpetik antzinako aztarnak erreskatatzea soilik, lurpetik ateratako horri nolabait bizia itzuli nahi zaio. Aurkitutako objektu hori museo bateko erakustokian ikustera mugatu beharrean, jendeak objektu hori ukitzeko aukera izatea lortu nahi da, tresna horrek bere garaian izan zuen erabilera berreskuratuaz.

Jarduera hauek burutzeko ez dira jatorrizko piezak arriskuan jartzen, bere garaiko teknikak eta teknologiak erabiliz erreprodukzioak egiten dira. Horrela, tresna eta material horiek edozeinek esku artean erabili ditzake eta trebatzen joan daiteke, ondarea ezagutzera ematea ondare hori babesteko beste modu bat baita.

Arkeologia esperimentalaren bidez oso teknika, tresna eta egitura desberdinak eraiki dira, sua egiteko, ehizatzeko edo artelanak egiteko Paleolitoko teknikak berreskuratu dira, antzinako zibilizazioek zituzten eraikuntza teknikak erreproduzitu, janaria kontserbatzekoak, jantziak eta oinetakoak egitekoak, Paleolitoko saskigintza teknikak, ehungintza, suharriaren tailatzea tresnak lortzeko, ontziak eraiki izan dira nabigazio teknika zaharrak berreskuratu nahian...

Orokorrean, arkeologia esperimentalaren helburua guk gure arbasoen bizimodua hobeto ezagutzea dela esan dezakegu, horretarako hurbilketa teoriko bat burutu beharrean, metodo enpirikoa erabiltzen du, eta metodo horren bidez, material arkeologikoa publiko ororen eskuetan jartzen da. Diziplina honen erabilera didaktikoari esker, material arkeologikoa jada ez da jende adituak eskularruekin bakarrik uki dezakeen zerbait, edonork esku hutsez ukitu dezakeen zerbait baizik.

Ekainberrik bisitariari eskaintzen dizkion aukeren barruan badira arkeologia esperimentaleko jarduerak ere, Ekaingo kobazuloko artelanak egin zituen giza taldearen bizimodua ulertzeko helburuarekin hainbat tailer didaktiko burutzen dira bertan. Paleolito garaiko teknikekin sua lortu daiteke izoztaroko hotzari aurre egiteko, Ekaingo margoak “kopiatu” daitezke ikatza eta okrea erabiliz, arte eramangarriaren ereduak lantzeko aukera dago, lehen gizakien antzera ehizatu daiteke bertan...